2020 Դեկ 15, ԵրեքշաբթիՍելմա Լագերլյոֆ
Երբ ես հինգ տարեկան էի, ինձ հետ շա~տ մեծ դժբախտություն պատահեց: Ավելի մեծ դժբախտություն դրանից հետո ես կարծես թե չեմ ունեցել: Մահացավ տատիկս: Մինչև կյանքի վերջը նա օրերն անցկացնում էր իր սենյակում՝ անկյունային բազմոցին նստած, մեզ հեքիաթ պատմելով: Տատիկը առավոտից մինչև երեկո հեքիաթ էր պատմում, իսկ մենք՝ երեխաներս, նրա կողքին լուռ նստած, լսում էինք: Հրաշալի՜ կյանք էր: Ուրիշ երեխաներ մեզ նման չէին ապրում: Հիշողությանս մեջ տատիկիս մասին քիչ բան է պահպանվել: Հիշում եմ, որ նա գեղեցիկ ձյունաճերմակ մազեր ուներ, որ քայլում էր բոլորովին կորացած և միշտ գուլպա էր գործում: Հիշում եմ, որ երբ վերջացնում էր ինչ-որ հեքիաթ պատմելը, ձեռքը դնում էր գլխիս ու ասում. «Եվ այս ամենը նույնքան իրական է, որքան այն, որ մենք հիմա տեսնում ենք միմյանց»: Հիշում եմ նաև, որ նա սքանչելի երգեր էր երգում, սակայն երգում էր դրանք շատ հազվադեպ: Այդ երգերից մեկում պատմվում էր ասպետի և ծովային արքայադստեր մասին, և այն այսպիսի կրկներգ ուներ. «Եվ սառնաշունչ քամի փչեց ծովի վրայով»: Հիշում եմ նաև այն փոքրիկ աղոթքն ու Սաղմոսը, որ նա ինձ սովորեցրեց: Բոլոր այն հեքիաթների մասին, որ տատիկն ինձ պատմում էր, շատ աղոտ ու աղքատիկ հիշողություններ են պահպանվել:
Դրանցից միայն մեկն է որ այնքան լավ եմ հիշում, որ կարող եմ վերապատմել: Դա Քրիստոսի ծննդյան մասին փոքրիկ լեգենդ է: Ահա գրեթե այն ամենը, ինչ կարողանում եմ մտաբերել տատիկիս մասին, բացի մեծագույն կորուստի զգա-ցումից, որն ունեցա, երբ նա հեռացավ մեզանից, - և դա հիշում եմ բոլորից լավ: Հիշում եմ այն առավոտը, երբ անկյունում դրված բազմոցը դատարկ էր մնացել, և անհնարին էր պատկերացնել, թե ե՛րբ է ավարտվելու այդ օրը: Դա ես երբեք չեմ մոռանա: Եվ հիշում եմ, թե ինչպե՛ս մեզ՝ երեխաներիս, մոտեցրին ննջեցյալին, որ հրաժեշտ տանք նրան ու համբուրենք նրա ձեռքը: Մենք վախենում էինք համբուրել հանգուցյալին, բայց ինչ-որ մեկն ասաց, որ վերջին անգամ է, երբ մենք կարող են շնորհակալություն հայտնել տատիկին բոլոր այն ուրախությունների համար, որոնք նա մեզ պարգևում էր:
Հիշում եմ, թե ինչպե՛ս բոլոր երգերն ու հեքիաթները, երկար սև արկղի մեջ դասավորված, տատիկի հետ գնացին մեր բակից ու այլևս երբեք չվերադարձան: Այն ժամանակ ինչ-որ բան հեռացավ մեր կյանքից: Ասես ընդմիշտ կողպվեց այն դուռը, որ տանում էր դեպի լայնարձակ ու գեղեցիկ կախարդական աշխարհը, որտեղ մենք նախկինում ազատորեն շրջում էինք: Մենք աստիճանաբար սովորեցինք խաղալ տիկնիկներով ու խաղալիքներով ու ապրել այնպես, ինչպես ապրում էին մյուս երեխաները, և կարող էր թվալ, թե մենք այլևս չենք տխրում տատիկի համար ու չենք հիշում նրա մասին: Բայց նույնիսկ այս պահին՝ քառասուն տարի անց, երբ նստած մտաբերում եմ Քրիստոսի մասին լեգենդները, որոնք ես լսել եմ Արևելքում, հիշողությանս մեջ հառնում է Քրիստոսի ծննդյան մասին այն զրույցը, որը սիրում էր պատմել տատիկս: Եվ ես ուզում եմ ինքս պատմել ու ընդգրկել այն իմ ժողովածուի մեջ:
Սուրբ Ծննդյան ճրագալույցն էր. տատիկից ու ինձնից բացի՝ բոլորը գնացել էին եկեղեցի: Եվ մենք կարծես մենակ էինք ամբողջ տանը: Մեզ չէին տարել իրենց հետ, որովհետև մեզանից մեկը շատ փոքր էր, իսկ մյուսը՝ շատ ծեր: Երկուսս էլ շատ վշտացած էինք, որ չենք կարող ներկա գտնվել հանդիսավոր արարողությանն ու տեսնել Սուրբ ծննդյան մոմերի շողարձակումը: Ու երբ մենք նստած էինք մեր միայնության մեջ, տատիկը սկսեց պատմել.
«Ինչ որ ժամանակ մի մարդ մութ գիշերով փողոց դուրս եկավ՝ կրակ հայթայթելու: Նա մի խրճիթից մյուսին էր անցնում ու թակում դռները:
-Օգնեցե՜ք ինձ, բարի՜ մարդիկ,- ասում էր նա.- կինս նոր է երեխա ունեցել. ես պետք է կրակ վառեմ, որ տաքացնեմ նրանց:
Բայց խոր գիշեր էր, և բոլոր մարդիկ քնած էին: Ոչ ոք չէր արձագանքում նրա խնդրանքին: Մարդը ավելի ու ավելի հեռու էր գնում: Վերջապես առջևում ինչ-որ տեղ թրթռացող կրակ նշմարեց: Նա այդ կողմն ուղևորվեց ու հասավ բացօթյա խարույկին, որի շուրջը բազմաթիվ սպիտակ գառներ էին քնած, իսկ ծեր հովիվը, նստած, հսկում էր իր հոտը: Երբ կրակ փնտրող մարդը մոտեցավ գառներին, տեսավ, որ հովվի ոտքերի մոտ երեք շուն կար քնած: Նրա մոտենալուն պես երեքն էլ արթնացան և լայն բացեցին իրենց հսկայական երախները, կարծես պատրաստվում էին հաչել, բայց որևէ ձայն դուրս չեկավ նրանցից: Մարդը տեսավ, թե ինչպե՛ս շների մեջքի մազերը ցից-ցից կանգնեցին, ինչպե՛ս սպիտակ ատամները շլացուցիչ փայլեցին խարույկի լույսից, և նրանք նետվեցին իր կողմը: Զգաց, ինչպե՛ս շներից մեկը բռնեց իր ոտքը, մյուսը՝ թևը, երրորդը ատամները խրեց իր կոկորդը: Սակայն ծնոտներն ու ատամները չէին ենթարկվում շներին, և նրանք մի կողմ քաշվեցին՝ առանց դույզն-ինչ վնասելու:
Հետո մարդն ուզեց առաջանալ, սակայն գառները մեջք մեջքի այնքան խիտ էին պառկած, որ նա չէր կարողանում անցնել դրանց միջով: Այդ ժամանակ դեպի կրակը գնաց գառների վրայով: Եվ գառներից ոչ մեկը չարթնացավ ու չշարժվեց»:
Մինչ այս պահը տատիկը պատմում էր առանց դադարի, բայց ես չկարողացա զսպել ինձ, որ չընդհատեմ նրան.
- Բայց ինչո՞ւ նրանք չշարժվեցին, տատի՛կ. չէ՞ որ գառներն այնքա՜ն երկչոտ են:
- Շուտով կիմանաս,- ասաց տատիկը և շարունակեց իր պատմությունը.
«Երբ մարդը բավականաչափ մոտեցավ խարույկին, հովիվը բարձրացրեցգլուխը. մի մռայլ ծերունի էր, որ կոպիտ ու անբարեհամբույր էր բոլորի հետ: Եվ երբ նա տեսավ, որ իրեն անծանոթ մարդ է մոտենում, արագորեն վերցրեց երկար, սրածայր ցուպը, որով միշտ շրջում էր հոտի հետ, ու նետեց մարդու վրա: Ցուպը սլացավ ճիշտ մարդու ուղղությամբ, բայց շեղվեց ու գնաց դեպի դաշտի մյուս ծայրը»:
Ես կրկին ընդհատեցի տատիկին.
- Բայց ինչո՞ւ ցուպը չկպավ մարդուն:
Տատիկը ոչինչ չպատասխանեց ու շարունակեց.
«Այդ ժամանակ մարդը մոտեցավ հովվին ու ասաց նրան.
- Բարեկա՛մս, օգնի՜ր, կրա՜կ տուր ինձ: Կինս նոր է երեխա ունեցել. ես պետք է կրակ վառեմ, որ տաքացնեմ նրանց :
Ծերունին կգերադասեր մերժել, բայց երբ հիշեց շներին, որոնք չկարողացան կծել այդ մարդուն, գառներին, որոնք չփախան նրանից, ցուպը, որը չդիպավ նրան,- չհամարձակվեց մերժել նրա խնդրանքը:
- Վերցրո՛ւ որքան որ անհարաժեշտ է,- ասաց հովիվը:
Բայց կրակը գրեթե մարել էր, և ոչ մի կտոր փայտ, ոչ մի տաշեղ չէր մնացել այլևս. մի կույտ շիկածուխ կար միայն: Իսկ անծանոթը ո՛չ բահ ուներ, ո՛չ թիակ, որոնցով կարողանար շիկացած ածուխի կտորները վերցնել: Դա տեսնելով՝ հովիվը կրկնեց՝ վերցրո՛ւ որքան պետք է՝ ներքուստ ուրախանալով այն մտքից, որ մարդը չի կարողանա իր հետ կրակ տանել: Բայց մարդը խոնարհվեց, ձեռքերով կրակից մի քանի ածուխ ընտրեց ու դրեց հագուստի քղանցքի մեջ:
Եվ ածուխները չայրեցին նրա ափերը, երբ նա վերցնում էր դրանք, ու չայրեցին նաև նրա հագուստը. մարդը տարավ ածուխներն այնպես, կարծես խնձորներ կամ ընկույզներ լինեին»:
Այստեղ ես երրորդ անգամ ընդհատեցի.
- Տատի՛կ, իսկ ինչո՞ւ ածուխները չայրեցին նրան:
- Հետո կիմանաս,- պատասխանեց տատիկը և շարունակեց:
«Երբ չար ու ջղային հովիվը տեսավ այս ամենը, շատ զարմացավ. «Այս ի՞նչ գիշեր է, որ շները չեն կծում, գառները չեն երկնչում, ցուպը չի սպանում, և կրակը չի այրում»: Նա կանգնեցրեց անծանոթին ու հարցրեց.
-Այս ի՞նչ գիշեր է: Եվ ինչո՞ւ բոլոր կենդանիներն ու առարկաները գթառատ են քո
նկատմամբ:
- Ես չեմ կարող դա քեզ բացատրել, եթե դու ինքդ չես տեսնում,- պատասխանեց անծանոթը և գնաց իր ճանապարհով, որպեսզի շտապ կրակ վառի ու տաքացնի իր կնոջն ու երեխային: Հովիվը որոշեց տեսադաշտից չկորցնել մարդուն այնքան ժամանակ, մինչև չպարզի, թե այս ամենն ի՛նչ է նշանակում: Նա վեր կացավ ու հետևեց մարդուն մինչև նրա կացարանը: Պարզվեց, որ անծանոթը հյուղակ անգամ չունի ապրելու համար, որ նրա կինն ու նորածին մանուկը պառկած են սառը քարայրում, որտեղ ոչինչ չկա՝ լերկ, քարե պատերից բացի: Հովիվը մտածեց, որ անմեղ մանուկը կարող է սառչել ու մեռնել այդ քարայրի մեջ, ու թեև նա անողորմ մարդ էր, արտասվելու աստիճան հուզվեց ու որոշեց օգնել փոքրիկին: Ուսից իջեցնելով պարկը՝ այնտեղից հանեց գառան ճերմակ փափուկ մորթին ու տվեց անծանոթին, որպեսզի նա երեխային պառկեցնի դրա վրա: Եվ նույն վայրկյանին, երբ պարզ դարձավ, որ հովիվը նույնպես կարող է գթասիրտ լինել, նրա աչքերը բացվեցին, և նա տեսավ այն, ինչը մինչ այդ չէր կարողանում տեսնել, և լսեց այն, ինչը մինչ այդ չէր կարողանում լսել: Նա տեսավ, որ իրեն խիտ օղակով շրջանակել էին արծաթաթև հրեշտակները. յուրաքանչյուրի ձեռքում տա-վիղ կար, և բոլորը զրնգուն ձայներով երգում էին այն մասին, որ այդ գիշեր ծնվել է Փրկիչը, ով քավելու է աշխարհի մեղքը: Այն ժամանակ հովիվը հասկացավ, թե ինչո՛ւ բնության մեջ ամեն ինչ ուրախանում էր այդ գիշեր, և ինչո՛ւ ոչ ոք չէր կարողանում վնասել Մանուկի հորը: Հովիվը շուրջը նայեց ու տեսավ, որ հրեշտակներն ամենուր էին: Նրանք նստած էին քարայրում, իջնում էին սարերից, ճախրում էին երկնակամարում… Նրանք հսկայական խմբերով անցնում էին ճանապարհով, և երբ հասնում էին քարայրին, կանգ էին առնում ու բերկրալի հայացք նետում Մանկան կողմը: Եվ ամենուր ցնծություն էր, ուրախություն, երգեցողություն, խնդություն… Այս ամենը հովիվը տեսավ գիշերային խավարում, որտեղ նախկինում ոչինչ չէր նշմարվում: Եվ նա, ուրախացած, որ իր աչքերը բացվել են, ծնկեց ու աղոթեց՝ Աստծուն հայտնելով իր երախտագիտությունը»: Այս խոսքերի վրա տատիկը խոր հոգոց հանեց ու ասաց.
- Գիտե՞ս, այն, ինչ տեսավ հովիվը, մենք էլ կարող էինք տեսնել, որովհետև ամեն տարի Սուրբ Ծննդյան գիշերը հրեշտակները ճախրում են երկնակամարում: Եթե միայն մենք կարողանայինք տեսնել…
Եվ ձեռքը դնելով գլխիս՝ տատիկն ավելացրեց.
- Հիշի՛ր, որովհետև դա նույնքան իրական է, որքան այն, որ մենք հիմա տեսնում ենք միմյանց. կարևորը մոմերն ու լամպերը չեն, և ոչ էլ արևն ու լուսինը, այլ այնպիսի աչքեր ունենալը, որոնք կարողանում են տեսնել ԱՍՏԾՈ ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆԸ…
Թարգմ.՝ Լ.Տեր-Գրիգորյան
Սելմա Լագերլյոֆ
Երբ ես հինգ տարեկան էի, ինձ հետ շա~տ մեծ դժբախտություն պատահեց: Ավելի մեծ դժբախտություն դրանից հետո ես կարծես թե չեմ ունեցել: Մահացավ տատիկս: Մինչև կյանքի վերջը նա օրերն անցկացնում էր իր սենյակում՝ անկյունային բազմոցին նստած, մեզ հեքիաթ պատմելով: Տատիկը առավոտից մինչև երեկո հեքիաթ էր պատմում, իսկ մենք՝ երեխաներս, նրա կողքին լուռ նստած, լսում էինք: Հրաշալի՜ կյանք էր: Ուրիշ երեխաներ մեզ նման չէին ապրում: Հիշողությանս մեջ տատիկիս մասին քիչ բան է պահպանվել: Հիշում եմ, որ նա գեղեցիկ ձյունաճերմակ մազեր ուներ, որ քայլում էր բոլորովին կորացած և միշտ գուլպա էր գործում: Հիշում եմ, որ երբ վերջացնում էր ինչ-որ հեքիաթ պատմելը, ձեռքը դնում էր գլխիս ու ասում. «Եվ այս ամենը նույնքան իրական է, որքան այն, որ մենք հիմա տեսնում ենք միմյանց»: Հիշում եմ նաև, որ նա սքանչելի երգեր էր երգում, սակայն երգում էր դրանք շատ հազվադեպ: Այդ երգերից մեկում պատմվում էր ասպետի և ծովային արքայադստեր մասին, և այն այսպիսի կրկներգ ուներ. «Եվ սառնաշունչ քամի փչեց ծովի վրայով»: Հիշում եմ նաև այն փոքրիկ աղոթքն ու Սաղմոսը, որ նա ինձ սովորեցրեց: Բոլոր այն հեքիաթների մասին, որ տատիկն ինձ պատմում էր, շատ աղոտ ու աղքատիկ հիշողություններ են պահպանվել:
Դրանցից միայն մեկն է որ այնքան լավ եմ հիշում, որ կարող եմ վերապատմել: Դա Քրիստոսի ծննդյան մասին փոքրիկ լեգենդ է: Ահա գրեթե այն ամենը, ինչ կարողանում եմ մտաբերել տատիկիս մասին, բացի մեծագույն կորուստի զգա-ցումից, որն ունեցա, երբ նա հեռացավ մեզանից, - և դա հիշում եմ բոլորից լավ: Հիշում եմ այն առավոտը, երբ անկյունում դրված բազմոցը դատարկ էր մնացել, և անհնարին էր պատկերացնել, թե ե՛րբ է ավարտվելու այդ օրը: Դա ես երբեք չեմ մոռանա: Եվ հիշում եմ, թե ինչպե՛ս մեզ՝ երեխաներիս, մոտեցրին ննջեցյալին, որ հրաժեշտ տանք նրան ու համբուրենք նրա ձեռքը: Մենք վախենում էինք համբուրել հանգուցյալին, բայց ինչ-որ մեկն ասաց, որ վերջին անգամ է, երբ մենք կարող են շնորհակալություն հայտնել տատիկին բոլոր այն ուրախությունների համար, որոնք նա մեզ պարգևում էր:
Հիշում եմ, թե ինչպե՛ս բոլոր երգերն ու հեքիաթները, երկար սև արկղի մեջ դասավորված, տատիկի հետ գնացին մեր բակից ու այլևս երբեք չվերադարձան: Այն ժամանակ ինչ-որ բան հեռացավ մեր կյանքից: Ասես ընդմիշտ կողպվեց այն դուռը, որ տանում էր դեպի լայնարձակ ու գեղեցիկ կախարդական աշխարհը, որտեղ մենք նախկինում ազատորեն շրջում էինք: Մենք աստիճանաբար սովորեցինք խաղալ տիկնիկներով ու խաղալիքներով ու ապրել այնպես, ինչպես ապրում էին մյուս երեխաները, և կարող էր թվալ, թե մենք այլևս չենք տխրում տատիկի համար ու չենք հիշում նրա մասին: Բայց նույնիսկ այս պահին՝ քառասուն տարի անց, երբ նստած մտաբերում եմ Քրիստոսի մասին լեգենդները, որոնք ես լսել եմ Արևելքում, հիշողությանս մեջ հառնում է Քրիստոսի ծննդյան մասին այն զրույցը, որը սիրում էր պատմել տատիկս: Եվ ես ուզում եմ ինքս պատմել ու ընդգրկել այն իմ ժողովածուի մեջ:
Սուրբ Ծննդյան ճրագալույցն էր. տատիկից ու ինձնից բացի՝ բոլորը գնացել էին եկեղեցի: Եվ մենք կարծես մենակ էինք ամբողջ տանը: Մեզ չէին տարել իրենց հետ, որովհետև մեզանից մեկը շատ փոքր էր, իսկ մյուսը՝ շատ ծեր: Երկուսս էլ շատ վշտացած էինք, որ չենք կարող ներկա գտնվել հանդիսավոր արարողությանն ու տեսնել Սուրբ ծննդյան մոմերի շողարձակումը: Ու երբ մենք նստած էինք մեր միայնության մեջ, տատիկը սկսեց պատմել.
«Ինչ որ ժամանակ մի մարդ մութ գիշերով փողոց դուրս եկավ՝ կրակ հայթայթելու: Նա մի խրճիթից մյուսին էր անցնում ու թակում դռները:
-Օգնեցե՜ք ինձ, բարի՜ մարդիկ,- ասում էր նա.- կինս նոր է երեխա ունեցել. ես պետք է կրակ վառեմ, որ տաքացնեմ նրանց:
Բայց խոր գիշեր էր, և բոլոր մարդիկ քնած էին: Ոչ ոք չէր արձագանքում նրա խնդրանքին: Մարդը ավելի ու ավելի հեռու էր գնում: Վերջապես առջևում ինչ-որ տեղ թրթռացող կրակ նշմարեց: Նա այդ կողմն ուղևորվեց ու հասավ բացօթյա խարույկին, որի շուրջը բազմաթիվ սպիտակ գառներ էին քնած, իսկ ծեր հովիվը, նստած, հսկում էր իր հոտը: Երբ կրակ փնտրող մարդը մոտեցավ գառներին, տեսավ, որ հովվի ոտքերի մոտ երեք շուն կար քնած: Նրա մոտենալուն պես երեքն էլ արթնացան և լայն բացեցին իրենց հսկայական երախները, կարծես պատրաստվում էին հաչել, բայց որևէ ձայն դուրս չեկավ նրանցից: Մարդը տեսավ, թե ինչպե՛ս շների մեջքի մազերը ցից-ցից կանգնեցին, ինչպե՛ս սպիտակ ատամները շլացուցիչ փայլեցին խարույկի լույսից, և նրանք նետվեցին իր կողմը: Զգաց, ինչպե՛ս շներից մեկը բռնեց իր ոտքը, մյուսը՝ թևը, երրորդը ատամները խրեց իր կոկորդը: Սակայն ծնոտներն ու ատամները չէին ենթարկվում շներին, և նրանք մի կողմ քաշվեցին՝ առանց դույզն-ինչ վնասելու:
Հետո մարդն ուզեց առաջանալ, սակայն գառները մեջք մեջքի այնքան խիտ էին պառկած, որ նա չէր կարողանում անցնել դրանց միջով: Այդ ժամանակ դեպի կրակը գնաց գառների վրայով: Եվ գառներից ոչ մեկը չարթնացավ ու չշարժվեց»:
Մինչ այս պահը տատիկը պատմում էր առանց դադարի, բայց ես չկարողացա զսպել ինձ, որ չընդհատեմ նրան.
- Բայց ինչո՞ւ նրանք չշարժվեցին, տատի՛կ. չէ՞ որ գառներն այնքա՜ն երկչոտ են:
- Շուտով կիմանաս,- ասաց տատիկը և շարունակեց իր պատմությունը.
«Երբ մարդը բավականաչափ մոտեցավ խարույկին, հովիվը բարձրացրեցգլուխը. մի մռայլ ծերունի էր, որ կոպիտ ու անբարեհամբույր էր բոլորի հետ: Եվ երբ նա տեսավ, որ իրեն անծանոթ մարդ է մոտենում, արագորեն վերցրեց երկար, սրածայր ցուպը, որով միշտ շրջում էր հոտի հետ, ու նետեց մարդու վրա: Ցուպը սլացավ ճիշտ մարդու ուղղությամբ, բայց շեղվեց ու գնաց դեպի դաշտի մյուս ծայրը»:
Ես կրկին ընդհատեցի տատիկին.
- Բայց ինչո՞ւ ցուպը չկպավ մարդուն:
Տատիկը ոչինչ չպատասխանեց ու շարունակեց.
«Այդ ժամանակ մարդը մոտեցավ հովվին ու ասաց նրան.
- Բարեկա՛մս, օգնի՜ր, կրա՜կ տուր ինձ: Կինս նոր է երեխա ունեցել. ես պետք է կրակ վառեմ, որ տաքացնեմ նրանց :
Ծերունին կգերադասեր մերժել, բայց երբ հիշեց շներին, որոնք չկարողացան կծել այդ մարդուն, գառներին, որոնք չփախան նրանից, ցուպը, որը չդիպավ նրան,- չհամարձակվեց մերժել նրա խնդրանքը:
- Վերցրո՛ւ որքան որ անհարաժեշտ է,- ասաց հովիվը:
Բայց կրակը գրեթե մարել էր, և ոչ մի կտոր փայտ, ոչ մի տաշեղ չէր մնացել այլևս. մի կույտ շիկածուխ կար միայն: Իսկ անծանոթը ո՛չ բահ ուներ, ո՛չ թիակ, որոնցով կարողանար շիկացած ածուխի կտորները վերցնել: Դա տեսնելով՝ հովիվը կրկնեց՝ վերցրո՛ւ որքան պետք է՝ ներքուստ ուրախանալով այն մտքից, որ մարդը չի կարողանա իր հետ կրակ տանել: Բայց մարդը խոնարհվեց, ձեռքերով կրակից մի քանի ածուխ ընտրեց ու դրեց հագուստի քղանցքի մեջ:
Եվ ածուխները չայրեցին նրա ափերը, երբ նա վերցնում էր դրանք, ու չայրեցին նաև նրա հագուստը. մարդը տարավ ածուխներն այնպես, կարծես խնձորներ կամ ընկույզներ լինեին»:
Այստեղ ես երրորդ անգամ ընդհատեցի.
- Տատի՛կ, իսկ ինչո՞ւ ածուխները չայրեցին նրան:
- Հետո կիմանաս,- պատասխանեց տատիկը և շարունակեց:
«Երբ չար ու ջղային հովիվը տեսավ այս ամենը, շատ զարմացավ. «Այս ի՞նչ գիշեր է, որ շները չեն կծում, գառները չեն երկնչում, ցուպը չի սպանում, և կրակը չի այրում»: Նա կանգնեցրեց անծանոթին ու հարցրեց.
-Այս ի՞նչ գիշեր է: Եվ ինչո՞ւ բոլոր կենդանիներն ու առարկաները գթառատ են քո
նկատմամբ:
- Ես չեմ կարող դա քեզ բացատրել, եթե դու ինքդ չես տեսնում,- պատասխանեց անծանոթը և գնաց իր ճանապարհով, որպեսզի շտապ կրակ վառի ու տաքացնի իր կնոջն ու երեխային: Հովիվը որոշեց տեսադաշտից չկորցնել մարդուն այնքան ժամանակ, մինչև չպարզի, թե այս ամենն ի՛նչ է նշանակում: Նա վեր կացավ ու հետևեց մարդուն մինչև նրա կացարանը: Պարզվեց, որ անծանոթը հյուղակ անգամ չունի ապրելու համար, որ նրա կինն ու նորածին մանուկը պառկած են սառը քարայրում, որտեղ ոչինչ չկա՝ լերկ, քարե պատերից բացի: Հովիվը մտածեց, որ անմեղ մանուկը կարող է սառչել ու մեռնել այդ քարայրի մեջ, ու թեև նա անողորմ մարդ էր, արտասվելու աստիճան հուզվեց ու որոշեց օգնել փոքրիկին: Ուսից իջեցնելով պարկը՝ այնտեղից հանեց գառան ճերմակ փափուկ մորթին ու տվեց անծանոթին, որպեսզի նա երեխային պառկեցնի դրա վրա: Եվ նույն վայրկյանին, երբ պարզ դարձավ, որ հովիվը նույնպես կարող է գթասիրտ լինել, նրա աչքերը բացվեցին, և նա տեսավ այն, ինչը մինչ այդ չէր կարողանում տեսնել, և լսեց այն, ինչը մինչ այդ չէր կարողանում լսել: Նա տեսավ, որ իրեն խիտ օղակով շրջանակել էին արծաթաթև հրեշտակները. յուրաքանչյուրի ձեռքում տա-վիղ կար, և բոլորը զրնգուն ձայներով երգում էին այն մասին, որ այդ գիշեր ծնվել է Փրկիչը, ով քավելու է աշխարհի մեղքը: Այն ժամանակ հովիվը հասկացավ, թե ինչո՛ւ բնության մեջ ամեն ինչ ուրախանում էր այդ գիշեր, և ինչո՛ւ ոչ ոք չէր կարողանում վնասել Մանուկի հորը: Հովիվը շուրջը նայեց ու տեսավ, որ հրեշտակներն ամենուր էին: Նրանք նստած էին քարայրում, իջնում էին սարերից, ճախրում էին երկնակամարում… Նրանք հսկայական խմբերով անցնում էին ճանապարհով, և երբ հասնում էին քարայրին, կանգ էին առնում ու բերկրալի հայացք նետում Մանկան կողմը: Եվ ամենուր ցնծություն էր, ուրախություն, երգեցողություն, խնդություն… Այս ամենը հովիվը տեսավ գիշերային խավարում, որտեղ նախկինում ոչինչ չէր նշմարվում: Եվ նա, ուրախացած, որ իր աչքերը բացվել են, ծնկեց ու աղոթեց՝ Աստծուն հայտնելով իր երախտագիտությունը»: Այս խոսքերի վրա տատիկը խոր հոգոց հանեց ու ասաց.
- Գիտե՞ս, այն, ինչ տեսավ հովիվը, մենք էլ կարող էինք տեսնել, որովհետև ամեն տարի Սուրբ Ծննդյան գիշերը հրեշտակները ճախրում են երկնակամարում: Եթե միայն մենք կարողանայինք տեսնել…
Եվ ձեռքը դնելով գլխիս՝ տատիկն ավելացրեց.
- Հիշի՛ր, որովհետև դա նույնքան իրական է, որքան այն, որ մենք հիմա տեսնում ենք միմյանց. կարևորը մոմերն ու լամպերը չեն, և ոչ էլ արևն ու լուսինը, այլ այնպիսի աչքեր ունենալը, որոնք կարողանում են տեսնել ԱՍՏԾՈ ՄԵԾՈՒԹՅՈՒՆԸ…
Թարգմ.՝ Լ.Տեր-Գրիգորյան